1000 ngày đầu đời – Dinh dưỡng phát triển nhận thức tối ưu cho trẻ

Trong những tháng đầu của thai kỳ, ống thần kinh được hình thành và sẽ tiếp tục phát triển để hình thành hệ thần kinh. Đây được coi là giai đoạn phát triển não bộ quan trọng của thai nhi. Bởi vì, cấu trúc chính của hệ thần kinh phụ thuộc vào sự hình thành ống thần kinh hoàn chỉnh.

Dinh dưỡng đầu thai kỳ

Các chất dinh dưỡng như axit folic và vitamin B6 và B12 cần thiết trong chế độ ăn uống của mẹ. Vì các chất này sẽ đảm bảo các tế bào phân được chia, di chuyển và biệt hóa một cách chính xác để hình thành ống thần kinh ở trẻ.

Khi chế độ ăn uống của mẹ thiếu các dưỡng chất này (đặc biệt là axit folic) có thể làm tăng nguy cơ dị dạng ống thần kinh cho trẻ sơ sinh [1]. Dẫn đến các vấn đề về não và tủy sống khiến chúng không thể thực hiện đúng chức năng của mình. Thậm chí nghiêm trọn hơn, những tác động này có thể đe dọa sự sống còn của thai nhi.

Đảm bảo dinh dưỡng cho mẹ bầu

Hướng dẫn dinh dưỡng đầu thai kỳ

Vì lý do này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo phụ nữ nên bổ sung 400µg (0,4mg) axit folic trong chế độ ăn hàng ngày. Từ trước khi mang thai, việc mẹ bổ sung axit folic có liên quan đến giảm nguy cơ khuyết tật ống thần kinh ở trẻ [1]. Do đó, axit folic là chất dinh dưỡng quan trọng và cần thiết trong suốt thai kỳ.

Sự phát triển trí não bộ trong thời thơ ấu

Bộ não trẻ sơ sinh có thể tăng gấp đôi kích thước trong vòng 12 tháng đầu đời nên giai đoạn này rất quan trọng đối với sự phát triển ngôn ngữ và giác quan. Lúc này, cấu trúc chung của não đã được xác định rõ ràng mặc dù vẫn có sự gia tăng cao của các kết nối (hoặc “khớp thần kinh). Từ đó, giúp làm tiền đề cho sự phát triển thần kinh và nhận thức lâu dài.

Trẻ phát triển nhận thức mạnh mẽ trong 1000 ngày đầu đời

Dinh dưỡng cho sự phát triển trí não của trẻ

Phát triển trí não cần các axit béo chuỗi dài (có trong dầu cá), sắt, iốt và vitamin nhóm B để đảm bảo rằng các tế bào não và thần kinh được phát triển và hoạt động bình thường. Ngoài ra, các tế bào thần kinh cũng cần choline để hỗ trợ các thông điệp hóa học trong hệ thần kinh (tức là chất dẫn truyền thần kinh).

Nếu chế độ ăn của mẹ thiếu các chất dinh dưỡng này có thể làm tăng nguy cơ suy giảm chức năng thần kinh dẫn đến tổn thương não, chậm phát triển trí tuệ, khiếm khuyết về nhận thức, tâm lý xã hội, khả năng học tập và hành vi.

Các chất dinh dưỡng quan trọng cho sự phát triển trí não của bé

Dinh dưỡng phát triển nhận thức cho trẻ

Axit béo chuỗi dài

Các axit béo omega-3 & 6 thiết yếu như axit docosahexaenoic (DHA), axit arachidonic (ARA) và axit eicosapentaenoic (EPA) rất quan trọng cho sự phát triển của não. Trong dầu cá rất giàu những axit béo này. Ngoài ra, dầu thực vật và hạt hoặc quả hạch cũng là những nguồn dự trữ tuyệt vời của các chất dinh dưỡng này.

Trong đó, DHA cần thiết để tạo ra các tế bào não trong thời kỳ mang thai và thiết lập kết nối giữa các tế bào não sau khi sinh. Vì vậy, bổ sung DHA, EPA, ARA trong suốt thai kỳ có liên quan đến kỹ năng giải quyết vấn đề và xử lý thông tin ở trẻ sơ sinh tốt hơn, cũng như cải thiện sự phát triển của não và mắt [2-3].

Sắt

Sắt là một chất dinh dưỡng thiết yếu được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm từ chế độ ăn uống. Các loại thực phẩm giàu sắt gồm có loại rau xanh, nhiều lá (rau bina); thịt đỏ; và các loại đậu.

Nhiều nghiên cứu đã chứng mính sắt trong chế độ ăn hỗ trợ hoạt động của não và năng lượng, đồng thời cũng có liên quan đến cơ chế bảo vệ có thể chống lại Hội chứng Down [4]. Ngược lại, thiếu sắt (thiếu máu) cho thấy những tác động tiêu cực đến sự phát triển não ở trẻ sơ sinh [5].

Iốt

Thông qua ảnh hưởng của tuyến giáp, iốt trong chế độ ăn có liên quan đến tốc độ phát triển của não, cũng như việc não sử dụng năng lượng. Các nguồn giàu iốt bao gồm hải sản và các sản phẩm từ sữa.

Nếu mẹ bị thiếu hụt i-ốt trong thai kỳ gây những tác động tiêu cực đến sự phát triển thần kinh của thai nhi và trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong các hoạt động đánh giá các yếu tố nhận thức như đọc và chỉ số IQ [6].

Vitamin nhóm B giúp bé phát triển trí não

Vitamin nhóm B là thành phần thiết yếu giúp thai nhi phát triển khỏe mạnh trong thời kỳ mang thai, cũng như hỗ trợ duy trì sức khỏe của bà mẹ.

Các vitamin B tập trung trong hầu hết các loại thực phẩm chủ yếu, như ngũ cốc, các loại đậu, hải sản và thịt. Nhóm vitamin này góp phần vào nhiều hoạt động, từ tham gia vào sự bền vững năng lượng sinh lý đến duy trì sức khỏe tinh thần tốt. Do đó, thiếu hụt vitamin nhóm B thường liên quan đến các vấn đề thai kỳ đối với thai nhi. Bảng 1 dưới đây tóm tắt những kết quả này.

Bảng 1: Tổng hợp các loại vitamin phát triển trí não cho bé.

Choline

Choline là một chất dinh dưỡng thiết yếu giống như axit amin được tìm thấy trong các loại đậu, trái cây, rau và sữa. Đây là chất quan trọng của chế độ ăn uống cân bằng. Choline hoạt động để hỗ trợ tính toàn vẹn của tế bào và là một phần của chất truyền tin thần kinh được tìm thấy trong các xung thần kinh [15-16].

Bị thiếu hụt choline ở mẹ trong thời kỳ mang thai có thể gây dị tật ống thần kinh, tuy bổ sung các nguồn giàu choline làm giảm nguy cơ này đáng kể [17]. Việc bổ sung choline ở người mẹ cũng có liên quan đến việc điều chỉnh gen gây ra căng thẳng [18]. Cũng như cải thiện sự ức chế của não giúp cải thiện sự chú ý và giảm nguy cơ mắc các bệnh tâm lý như tâm thần phân liệt [19].

Tóm tắt

Các chất dinh dưỡng quan trọng cho não bộ của trẻ:

• Hình thành hệ thần kinh trung ương và ngoại vi gồm có axit folic, vitamin B6 & B12
• Phát triển hệ thần kinh trung ương và ngoại vi gồm có DHA, EPA, ARA, Sắt, Iốt, Vitamin nhóm B, Choline

Nguồn tham khảo:

1. Mills et al. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2004 Nov;70(11):844-5.
2. Birch et al. Pediatr Res. 1998 Aug;44(2):201-9.
3. Helland et al. Pediatrics. 2003 Jan;111(1):e39-44.
4. Czeizel et al. Nutrition. 2005 Jun;21(6):698-704; discussion 774.
5. Gambling et al. J Nutr. 2003 May;133(5 Suppl 1):1554S-6S.
6. Bath et al. Lancet. 2013 Jul 27;382(9889):331-7.
7. Heinze et al. Z Ernahrungswiss. 1990 Mar;29(1):39-46.
8. Kloss et al. Biochem Cell Biol. 2018 Apr;96(2):169-177.
9. Badart-Smook et al. J Am Diet Assoc. 1997 Aug;97(8):867-70.
10. Shi et al. N Engl J Med. 2017 Aug 10;377(6):544-552.
11. Lagiou et al. Eur J Nutr. 2005 Feb;44(1):52-9.
12. Dror et al. Paediatr Perinat Epidemiol. 2012 Jul;26 Suppl 1:55-74.
13. J Nutr. 2009 Jan;139(1):154-7.
14. Steen et al. Prenat Diagn. 1998 Jun;18(6):545-55. PMID: 9664599.
15. Blusztajn et al. Science. 1983 Aug 12;221(4611):614-20.
16. Annu Rev Nutr. 2006;26:229-50.
17. Shaw et al. Epidemiology. 2009 Sep;20(5):714-9.
18. Jiang et al. FASEB J. 2012 Aug;26(8):3563-74.
19. Ross et al. Am J Psychiatry. 2013 Mar;170(3):290-8.
20. https://nurture-central.com/the-first-1000-days-nutrients-for-baby-brain-development/

Xem thêm:

1000 ngày đầu đời – Dinh dưỡng cho hệ miễn dịch

1000 ngày đầu đời – Dinh dưỡng cho xương chắc khỏe